Zbliża się 1 listopada - Święto Zmarłych. Będziemy na
cmentarzach. Część z nas pojedzie do Kalisza. Część z nas ma już swoje groby
w Warszawie.
Będąc na którymś z
cmentarzy warszawskich możemy pójść na groby kaliszan, tych zasłużonych dla
historii, dla Polski, dla Kalisza, czy też na groby naszych kolegów z Klubu.
Poniżej przedstawiam informacje o znanych mi
grobach kaliszan, na czterech cmentarzach.
Na Cmentarzu Powązkowskim, wchodząc II Bramą (św.
Honoraty) znajdujemy się w alejce pomiędzy kwaterami 13 i 15. Właśnie w
kwaterze 13, jako czwarty od następnej kwatery 14, znajduje się grób
(13-VI-4)
Agatona Gillera, historyka, literata i publicysty, członka Rządu
Narodowego w 1863 r., urodzonego w Kaliszu w 1831 r., zmarłego w 1887 r. w
Stanisławowie na Pokuciu. (Agaton miał brata poetę, który podpisywał się
"Stefan z Opatówka"). Na nagrobku odczytamy, że był on ojcem
duchowym Związku Narodowego Polskiego w Ameryce. Staraniem tego związku
zwłoki zostały w 1981 r. sprowadzone do Warszawy. Na cokole grobowca piękne
epitafium Teofila Lenartowicza.
"Przechodniu! Obyś w
Polskę jak ten zmarły wierzył!
Idź w czyn! Dobry
przykład serce twe ośmieli.
Twój brat
wygnaniec drogi syberyjskie przemierzył.
Prześladowanie
długo cierpiał w cytadeli,
A przecież dobre serce w
wichrach nie ochłódło,
Ani je południowe żary
nie wypiekły.
Podziwiaj nieprzebrane
cudowne źródło,
Z którego myśli wzniosłe
i łzy czyste ciekły
A jeżeli już w Polskę
zwątpiłeś bez końca.
Odejdź i cieniem swym nic
zasłaniaj słońca"
Idąc dalej tą samą alejką dochodzimy do Alei Katakumbowej. Skręcając w lewo
za kwaterą 14, przed arkadą 26, naprzeciw kwatery 12-I/II, znajduje się
grobowiec rodzinny rodziny
Stanisława Wojciechowskiego, zmarłego w 1953 r., drugiego Prezydenta
Rzeczypospolitej, jednego z twórców Polskiej Partii Socjalistycznej,
wybitnego teoretyka i działacza spółdzielczości.
Jeśli wejdziemy do katakumb, to m.in. za grobowcem
Wojciechowskiego możemy odszukać miejsce spoczynku K. Trembeckiego
- Sędziego Pokoju Powiatu Kaliskiego, zmarłego w 1855 r.
Idąc dalej i obchodząc katakumby, dochodzimy do
Alei Zasłużonych, gdzie znajduje się grobowiec
Marii z Szumskich Dąbrowskiej,
wybitnej pisarki i publicystki, działaczki organizacji niepodległościowych i
społecznych, propagatorki ruchu spółdzielczego, doktora honoris causa
Uniwersytetu Warszawskiego, Honorowego Obywatela m. Kalisza. Jej "Noce i
dnie" są utrwalone w Kaliszu osiedlem Kaliniec i ulicami Serbinowską i
Bogumiła i Barbary.
Na cmentarzu Komunalnym (Wojskowym) w kwaterze
39-c-2-6 znajduje się grób prof.
Tadeusza Kulisiewicza, artysty plastyka (i jego żony Barbary) -
Honorowego Obywatela m. Kalisza, człowieka, który cały swój dorobek
artystyczny przekazał rodzinnemu miastu.
Obok, w kwaterze L-9-9, znajduje się grób płk
Mieczysława Nowakiewicza, komendanta Straży Obywatelskiej m. Kalisza w
lutym 1945 r. Był z nami w latach 70-tych w okresie starań o powstanie Klubu
Kaliszan.
W Alei Zasłużonych - Głównej, obok X.
Dunikowskiego, znajduje się grób Wincentego Baranowskiego, wybitnego
działacza ludowego (PSL "Wyzwolenie", SL, ZSL) ministra, posła, na którego
nagrobku wyryte są nazwy miast: Wydrzyn, Wieluń, Warszawa, Łomża, Kalisz.
W Alei Zasłużonych I-szej
Bocznej (w prawo, na początku Alei Głównej) są groby dwóch kaliszan:
Stefana Dybowskiego
ministra Kultury i Sztuki w latach 1947-52, zmarłego w 1970 r.; Zdzisława
Siedlewskiego, podsekretarza stanu w Ministerstwie Handlu Wewnętrznego i
Usług ( 1972-76), posła na Sejm, sekretarza CKSD, zmarłego w 1977 r.
W Alei Zasłużonych II-ej Bocznej (na końcu Alei
Głównej) znajduje się grób Stanisława Andrzejewskiego, urodz. w
Opatówku, profesora Politechniki Warszawskiej, wybitnego energetyka,
przewodniczącego Państwowej Rady ds. wykorzystania Energii Jądrowej,
wiceprzewodniczącego Międzynarodowej Agencji Atomowej ONZ, zmarłego w 1979
r.
W kwaterze 13c, w punkcie centralnym cmentarzyka
weteranów powstania styczniowego znajduje się grób generała
Edmunda Taczanowskiego,
naczelnika wojsk powstańczych województwa kaliskiego, dowódcy oddziału
artylerii w powstaniu wielkopolskim w 1848 r., majora republikańskiej armii
włoskiej Garibaldiego w 1849 r.
Na cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim (ul.
Młynarska) groby najbardziej znanych kaliszan znajdują się w Alei E, za
kaplicą Halpertów.
Na narożniku alejki 9 - grobowiec Janka Waltera,
zmarłego w 1995 r., członka-założyciela naszego klubu, księdza - seniora
(biskupa) diecezji warszawsko-łódzkiej, członka Polskiej Komisji
Ekumenicznej, asnykowca.
Naprzeciwko, w alejce 9, grobowiec symboliczny
Juliusza Bursche, wielkiego Polaka, patrioty, biskupa, zwierzchnika
kościoła E-A od 1936 r., więźnia gestapo, Oranienburga, zmarłego w więzieniu
w Berlinie w 1942 r.
Przy alejce 13 - grobowiec rodzinny Bursche
(1-ch braci Juliusza i syna):
Emila zm. w 1934 r.. lekarza naczelnego Szpitala
Ewangelickiego; Edmunda-profesora teologii Uniwersytetu Warszawskiego,
więźnia Pawiaka i obozu koncentracyjnego w Mauthausen, w którym zginął w
1940 r.
Alfreda, prawnika, więźnia Pawiaka, zamordowanego w
obozie koncentracyjnym Mauthausen w 1942 r.
Teodora, inżyniera architekta, projektanta m. in.
budynku ZNP na Powiślu, więźnia Pawiaka i obozu koncentracyjnego w
Mauthausen, współtwórcy projektu pomnika w obozie Mauthausen, twórcy znaczka
byłych więźniów koncentracyjnych, zmarłego w 1965 r.
oraz Stefana, syna Juliusza, przemysłowca,
rozstrzelanego w 1940 r. w Rodogoszczy (symboliczny).
Przy alejce 15 - grobowiec rodziny Weiss, w którym
m. in. jest pochowany prof. dr
Marian Weiss, ortopeda, przez całe życie zawodowe związany ze
Szpitalem Chirurgii Kostnej w Konstancinie, przekształconym przez niego w
Stołeczne Centrum Rehabilitacji, kierownika Katedry i Kliniki Rehabilitacji
Akademii Medycznej w Warszawie, kawalera ,,Orderu Uśmiechu", jednego z tych
co walczyli o powstanie Klubu Kaliszan, zmarłego w 1981 r.
Na cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym (Kalwińskim - przy
ulicy Żytniej), w kwaterze l, przy alejce pomiędzy kwaterami 1 i 2, znajduje
się grób doc. dr hab. Krzysztofa Dąbrowskiego, archeologa i
muzeologa, człowieka wielce zasłużonego dla poznania najstarszej historii
Kalisza, długoletniego kierownika Stacji Archeologicznej PAN w Kaliszu,
dyrektora Muzeum Archeologicznego w Warszawie, członka Prezydium
Międzynarodowej Rady Muzeów ICOM.
W 1967 r. zorganizował dla nas, kaliszan, odczyt i
spotkanie w Arsenale. Należał do grupy inicjatorów powołania Koła Kaliszan.
W kwaterze C-4-21 znajduje się grób Ignacego E.
Peszke, zmarłego w 1925 r., dziennikarza, prawnika, współpracownika
Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej, przez jakiś czas redaktora
"Kaliszanina".
Wiesław Depczyński
Od redakcji:
Ze względu na stosunkowo skromną dokumentację dotyczącą
cmentarzy warszawskich, będziemy wdzięczni za wskazane miejsce spoczynku
kaliszan, na poszczególnych cmentarzach.
Kwartalnik
"Kaliszanie w Warszawie" nr 12, 1996. |
