 |
Stanisław Nowosielski |
 |
|
|
|
Stanisław Nowosielski |
|
|
Stanisław Nowosielski - nauczyciel i aktor
W 1922 r. rozpoczął pracę w Gimnazjum im. A. Asnyka, gdzie był polonistą, a także nauczycielem propedeutyki filozofii, co zgodne było z jego wykształceniem. Do Kalisza przybył z Krakowa. Tam 24 listopada 1895 r. przyszedł na świat, jako syn Jakuba i Bronisławy z Chodorowskich. W Krakowie ukończył gimnazjum, a następnie na Uniwersytecie Jagiellońskim studiował polonistykę i filozofię. Już w okresie studiów interesował się teatrem, działał w Kole Miłośników Dramatu Klasycznego i brał udział w jego przedstawieniach na scenie Teatru im. Słowackiego. Ponadto ukończył kursy dramatyczne T. Konczyńskiego w Krakowie. W gimnazjum kaliskim uczył języka polskiego oraz propedeutyki filozofii, w szczególności psychologii i logiki. Uczniowie Nowosielskiego – Jan Werner i Jan Żardecki – napisali o nim: „szczupły i oszczędny w mimice, nazywany przez niektórych Jogą. Prowadził lekcje wzorowo zaplanowane”. W 1932 r., po śmierci polonisty Zygmunta Dzierżyńskiego, został opiekunem pisma szkolnego „Sztubak”, które w grudniu 1933 połączyło się ze „Świtem” i zmieniło tytuł na „Czyn i Słowo”. Ponownie opiekę nad pismem objął w roku szkolnym 1936/37, sprawując także funkcję redaktora odpowiedzialnego.
Styczniowy numer „Sztubaka” z 1931 r. donosił, iż powołane przez prof. Nowosielskiego kółko fotograficzne przyczyniło się do popularyzacji fotografowania wśród młodzieży. Koło posiadało na terenie szkoły własną ciemnię, aparaty do powiększania, lampy i inny sprzęt fotograficzny. Dzięki opiece i znacznej pomocy profesora możliwy był zakup nowych przyrządów i materiałów do pracowni fotograficznej, o czym pisał kronikarz w marcowym numerze pisma. 25. rocznicę śmierci Stanisława Wyspiańskiego, przypadającą w 1932 r., gimnazjum męskie postanowiło uczcić przedstawieniem teatralnym. Wybór – pod wpływem prof. Nowosielskiego – padł na „Wesele”, którego wystawienia podjął się sam pomysłodawca z uczniami najwyższych klas. Przygotowania, próby i premierę, która miała miejsce w grudniu 1932 r. opisał Józef Garliński we wspomnieniach Świat mojej pamięci (Wwa 1992), ówczesny redaktor „Sztubaka” i „Dziennikarz” w „Weselu”. Przedstawienie powtórzono w Kaliszu kilka razy i to z powodzeniem.
Kilka dni po wystawieniu „Wesela” przez młodzież kaliską Józef Garliński był
na wspaniałym wystawieniu tej sztuki w stolicy w Teatrze Narodowym. W swojej
książce Świat mojej pamięci tak porównał oba przedstawienia Profesor Nowosielski był prezesem sekcji teatru amatorskiego Towarzystwa Miłośników Sceny w Kaliszu oraz członkiem 16-osobowej Komisji Teatralnej, skład której stanowili m.in. ks. prałat Mieczysław Janowski, wiceprezydent Mateusz Siwik, mec. Jerzy Dołęga-Kowalewski, inż. Ignacy Bujnicki, nauczyciel szkoły powszechnej Władysław Kwiatkowski, redaktorzy Józef Radwan i Józef Pietrzycki, dyrektor Iwo Gall. W 1937 r. Komisja Teatralna rozstrzygała sprawę nominacji na stanowisko dyrektora teatru kaliskiego na sezon 1937/38. Na posiedzeniu Komisji w dniu 30 czerwca dwaj kandydaci – Stanisław Bryliński i Iwo Gall – uzyskali po 6 głosów, przy dwóch wstrzymujących się, a prof. Nowosielski poparł S. Brylińskiego. W związku z tym, iż na posiedzeniu tym zakończyła się także kadencja Komisji Teatralnej, ostateczna decyzja spoczęła w rękach Zarządu Miejskiego, który 14 lipca dzierżawę teatru powierzył I. Gallowi i M. Lenkowi. Profesor-recenzent – jak określił Nowosielskiego Stanisław Kaszyński w Teatraliach kaliskich – już wcześniej krytykował Iwo Galla na łamach prasy, krytykował inscenizację i dekorację sztuk wystawianych przez Galla. W „Echu Kaliskim Ilustrowanym” na przełomie 1936 i 1937 roku omówił i recenzował Nowosielski Pana Damazego J. Blizińskiego, Most J. Szaniawskiego, Golgotę B. Rosłana, Serce na wolności S. Kiedrzyńskiego, Moralność pani Dulskiej G. Zapolskiej, wszystkie w reżyserii bądź w reżyserii i inscenizacji Iwo Galla. Recenzje pióra Nowosielskiego ukazały się także do przedstawień: Papa G.A. de Caillaveta i R. de Flersa, Matura L. Fodora, Nieusprawiedliwiona godzina, oraz Wilki w nocy T. Rittnera i Ludzie na krze W. Wernera. Zainteresowanie Nowosielskiego teatrem wykraczało poza recenzowanie sztuk wystawianych na kaliskiej scenie. W 1937 r. „Gazeta Kaliska” informowała o ciekawym odczycie prof. Nowosielskiego na temat „Rola teatru dawniej a dzisiaj”, który miał miejsce w auli gimnazjum Adama Asnyka. Na łamach „Gazety Kaliskiej” ukazało się także omówienie odczytu. Nowosielski działał także w Kaliskim Oddziale Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, w roku 1933 został jego prezesem. Zapewne w ramach akcji popularyzującej góry wygłaszał prelekcje, m.in. 29 lutego 1936 r. w Gimnazjum im. Anny Jagiellonki wystąpił z odczytem pt. „Park narodowy w Tatrach”. Brał udział w akcji odczytowej prowadzonej przez Uniwersytet Powszechny im Henryka Sienkiewicza, gdzie wystąpił m.in. z wykładami „Znaczenie sztuki w życiu społecznym” (6 III 1925), „Wiedza tajemna w Europie i na wschodzie” (14 II 1926). Był działaczem Kaliskiego Koła Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych. Był członkiem Kaliskiego Koła Związku Obrony Kresów Zachodnich. W maju 1933 r. Koło zorganizowało 2 sekcje, które miały zająć się zagadnieniami polsko-niemieckimi. Między innymi ich zadaniem było zapoznanie społeczeństwa kaliskiego z imperialistycznymi dążeniami Niemiec. Utworzone zostały sekcje: propagandowo prasowa i odczytowa. W skład sekcji odczytowej weszli profesorowie Stanisław Krzysik i Stanisław Nowosielski, z gimnazjum T. Kościuszki dyrektor Wicher i prof. Węgrzyn, z gimnazjum A. Jagiellonki dyr. A. Skocka i prof. Otocka oraz pani Choińska. Akcja odczytowa miała się rozpocząć we wrześniu, planowano dwa odczyty w miesiącu. Z gimnazjum kaliskiego Nowosielski odszedł na stanowisko dyrektora gimnazjum w Piotrkowie, tam także zajmował się teatrem szkolnym. 2 października 1937 r. młodzież kaliska uroczyście żegnała swojego polonistę, byłego opiekuna Samorządu Uczniów, Koła Literacko-Artystycznego i komitetu redakcyjnego „Czynu i Słowa”. Profesor Nowosielski na wniosek zarządu Rady Samorządu wpisany został jako członek honorowy do „Złotej Księgi” Samorządu. W okresie okupacji prof. Nowosielski brał udział w tajnym nauczaniu w Częstochowie. Po wojnie powrócił do Piotrkowa, gdzie w latach 1945-47 był dyrektorem Liceum im. Chrobrego, zorganizował tam i kierował Doświadczalnym Teatrem Szkolnym i teatrem świetlicowym. Następnie Nowosielski związał się z teatrem zawodowym. W latach 1950-52 pracował w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, gdzie wystąpił w sztukach: W stoczni, Pałacyk w zaułku, Łaska królewska. W 1952 roku zdał eksternistyczny egzamin aktorski i – w tym samym roku – egzamin wstępny na wydział reżyserski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Po studiach w PWST, które skrócono mu do dwóch lat pracował w zespole Teatru Polskiego w Warszawie, był asystentem reżysera i członkiem zespołu pomocniczego. Z teatrem warszawskim związany był do 1968 roku, potem współpracował z Młodzieżowym Domem Kultury „Muranów” w Warszawie. Zmarł 17 października 1972 roku w Warszawie. Odwiedził Kalisz w maju 1947 r., brał wówczas udział w pierwszym powojennym Zjeździe Wychowanków Gimnazjum i Liceum im. A. Asnyka.
dr Ewa Andrysiak |
