Herb Stowarzyszenia Wychowanków Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Asnyka w Kaliszu Pisali o nas...

Młodzi gniewni z Orła

 

- Za działalność w Orle w czasach PRL-u zostałem usunięty ze szkoły. Szczęśliwie udało mi się uniknąć wyroku. Koledzy spędzili często przecież po dwa lata w więzieniu. Robiłem takie numery, że śledzącego mnie ubeka próbowałem zmylić. I kilkakrotnie się to udawało. Śledził mnie, kiedy szedłem jedną stroną ulicy. Nagle znikałem mu z pola widzenia. Nie miał pojęcia, gdzie jestem. Tymczasem ja przechodziłam tajnymi trasami, znajdującymi się w przejściach między domami. Wychodziłem dokładnie przed nosem ubeka. Miałem ogromną satysfakcję, ponieważ on nie miał zielonego pojęcia, w jaki sposób się tu znalazłem — wspomina jeden z członków organizacji Orzeł działającej przy Liceum im. A. Asnyka w Kaliszu. Te i inne wspomnienia osób należących do tej grupy zostaną wkrótce zebrane i opublikowane.

Na pomysł spisania wspomnień wpadł Zdzisław Samulak, asnykowiec, który od 26 lat przebywa na emigracji w USA. Pomysł jest tym bardziej aktualny że w listopadzie tego roku minie 55 lat od wydarzeń, w trakcie których władze bezpieczeństwa PRL-u odkryły w Kaliszu podziemną organizację Orzeł.

„Aby nie zapomnieć ich młodzieńczej odwagi i trudu, zwracam się do Prezesa i Zarządu Stowarzyszenia Asnykowców z prośbą, aby w 17. roczniku naszego pisma „Asnykowiec" znalazło się miejsce poświęcone temu tematowi. Chętnie widziałbym artykuł składający się ze wspomnień uczestników tej organizacji oraz z dostępnych materiałów Sądu Wojskowego w Poznaniu, a także Milicji i Urzędu Bezpieczeństwa w Kaliszu celem wyjaśnienia odkrycia Orła i pokazania sposobów działania organów przemocy i bezprawia w PRL-u" - pisze Zdzisław Samulak w liście skierowanym do prezesa i koleżeństwa ze Stowarzyszenia Wychowanków Gimnazjum i Liceum im. Adama Asnyka w Kaliszu.

Pomysł bardzo szybko podchwycił Adam Borowiak, prezes Stowarzyszenia, który powziął zamiar upamiętnienia patriotycznych postaw młodzieży z jednoczesnym ukazaniem brutalności narzuconego Polakom systemu. - Stąd nasza uprzejma prośba skierowana do kolegów o spisanie wspomnień z okresu zmagania się z politycznym przeciwnikiem, przypomnienie faktów oraz udostępnienie ewentualnych dokumentów, fotografii i pamiątek. Podejmujemy też trud zbadania zawartości zasobów Instytutu Pamięci Narodowej pod kątem interesującego nas tematu - mówi Adam Borowiak.

Opracowania tematu na wniosek Stowarzyszenia podjęła się świeżo utworzona Pracownia Historii Najnowszej przy Kaliskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk, a jego pokłosiem będzie m.in. tekst w 17. biuletynie „Asnykowiec", który towarzyszyć ma XVI zjazdowi absolwentów szkoły we wrześniu 2008 r.

We wrześniu 1952 r. na terenie Liceum im. Adama Asnyka działanie podjęła Młodzieżowa Organizacja Podziemia Orzeł. Kierowali nią Jerzy Ściesiek, pseudonim „Witek" oraz Henryk John, pseud. „Janek", który był zastępcą Ścieśka oraz skarbnikiem i sekretarzem organizacji. Oddziałami mieli dowodzić Jerzy Pawlak „Gienek", Jerzy Rutkowski „Lech" oraz Zbigniew Opszała, który krył się pod pseud. „Kazik". Ówcześni uczniowie gimnazjum składali przysięgę i zobowiązanie do obalenia ustroju Polski Ludowej. Celem organizacji była walka z ustrojem, zbieranie broni, kolportaż ulotek, afisze, zakłócanie zebrań przed wyborami. Członkowie Orła przed dniem Wszystkich Świętych rozrzucili ulotki na cmentarzu tynieckim. To był koniec ich działalności. 3 listopada 1952 r. zostali aresztowani. Śledztwo zakończono rok później, 18 marca.

30 marca Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu na sesji wyjazdowej w Kaliszu rozpatrzył sprawę gimnazjalistów i skazał Jerzego Ścieśka na 5 i pół roku więzienia, Henryka Johna na 6 lat. Jerzy Pawlak dostał wyrok 3 i pół roku, zaś Zdzisław Prus 2 lata więzienia. 10 listopada w Gimnazjum A. Asnyka odbyło się zebranie KM PZPR, Komitetu Rodzicielskiego, Rady Pedagogicznej, ZMP oraz dyrektorów szkół średnich z Kalisza. Potępiono wówczas działalność uczniów oraz wskazano największy nacisk na wychowanie ideologiczne. Na rok wydalono ze szkoły J. Kowalskiego, na 2 lata Sikorę. J. Miklaszewski, Lech Burchacki i Jan Mączyński otrzymali nagany, zaś Aleksandra Wlazło i Kazimierza Banaszkiewicza wydalono z ZMP. Dyrektor Gimnazjum został odwołany ze stanowiska. Krótką notatkę dotyczącą organizacji zawiera publikacja „Niepokorni 1945-1956", napisana na podstawie dokumentów byłych sądów wojskowych, a wydana przez Zarząd Naczelny Związku Więźniów Politycznych i Represjonowanych Okresu Stalinowskiego w Kaliszu.

 Materiały zebrał i opracował Jurand Piotrowski.

 AO - Życie Kalisza, 11 kwietnia 2007