Blisko i daleko. 21 lat Stowarzyszenia Asnykowców

Określenie „Asnykowiec” nie budzi w Kaliszu najmniejszych wątpliwości. To absolwent Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Asnyka, niezwykłego ze względu na swoją historię i pielęgnowane tradycje. „Asnyk” jest jedną z najstarszych szkół w Polsce, kontynuuje blisko 800-letnią historię i tradycje – od Szkoły Kolegiackiej, poprzez Kolonię Akademicką Akademii Krakowskiej i Kolegium Jezuickie (w nim uczył się o. Augustyn Kordecki), Szkołę Akademicką Okręgową, Królewskie Gimnazjum Kaliskie, Szkołę Departamentową, Szkołę Wojewódzką, Szkołę Wyższą Realną, Miejskie Gimnazjum Klasyczne, Gimnazjum Humanistyczne im. Adama Asnyka, aż po czasy nam współczesne.

Wśród tysięcy wychowanków, nazwiska wielu z nich trwale zapisała historia, dając świadectwo jakości udzielanych nauk i preferowanych wartości moralnych.

Aby nie sięgać zbyt daleko, od drugiej połowy XIX wieku, szkoła z ulicy Grodzkiej wydała krajowi między innymi, poetę Adama Asnyka, członka Rządu Narodowego z 1863 roku – Agatona Gillera, historyka regionu kaliskiego – Adama Chodyńskiego, prawnika, rektora Uniwersytetu Wileńskiego – Alfonsa Parczewskiego, przywódcę strajku szkolnego w 1905 r. (dzwonek wzywający do tamtego protestu wisi do dziś) i późniejszego ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w II Rzeczpospolitej – Sławomira Czerwińskiego, światowej sławy chemika – Tadeusza Miłobędzkiego, prezydenta Rzeczpospolitej – Stanisława Wojciechowskiego, ministra sprawiedliwości w rządzie Władysława Grabskiego – Włodzimierza Wyganowskiego, statystyka i demografa, twórcę Głównego Urzędu Statystycznego – Edwarda Szturm de Sztrema, etnografa, badacza języka i literatury – Hieronima Łopacińskiego, biskupa Michała Nowodworskiego, biskupa lubelskiego – ks. Mariana Leona Fulmana, biskupa ks. Wojciecha Owczarka, który udzielił święceń kapłańskich późniejszemu prymasowi Tysiąclecia, ks. Stefanowi Wyszyńskiemu, kapelana internowanych – ks. Jana Sikorskiego, męczenników za ojczyznę i kościół, wyniesionych na ołtarze przez Jana Pawła II – księży Henryka Kaczorowskiego i franciszkanina ojca Piusa Marię-Ludwika Bartosika, współtwórcę polskiej szkoły rehabilitacji ortopedycznej – Mariana Weissa, pisarzy i poetów – Stefana Otwinowskiego, Edwarda Fiszera, Jana Winczakiewicza, kontradmirała brytyjskiej floty królewskiej – Józefa Bartosika, szefa Wydziału Bezpieczeństwa Komendy Głównej Armii Krajowej, historyka polskich dziejów XX wieku, prezesa Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie — Józefa Garlińskiego, komandosa brytyjskiego kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE) i bohatera spod Monte Cassino – Henryka Jedwabia, obrońcę w procesach politycznych, senatora i posła na sejm – Edwarda Wende, wybitnych muzyków jazzowych – Jana Zylbera i Jana „Ptaszyna” Wróblewskiego, czołowego polskiego operatora filmowego – Zygmunta Samosiuka, wielkiego aktora Teatru Grotowskiego – Ryszarda Cieślaka, laureata filmowego Oscara za film „Piotruś i wilk”, scenografa – Marka Skrobeckiego i wielu innych.

„Asnykowcy” dumni są z tego, że nieomal każdy rocznik wzbogaca swoim dorobkiem dziedzictwo przejęte od poprzednich pokoleń.

Udokumentowana historia ruchu absolwentów kaliskiego Liceum rozpoczyna się w 1879 r., kiedy 123-osobowa reprezentacja uczniów byłej Wyższej Szkoły Realnej i późniejszego Gimnazjum Filologicznego spotkała się w Warszawie by uczcić jubileusz pracy nauczycielskiej Jana Kluczewicza pełniącego niegdyś w Szkole funkcję jej dyrektora.

W roku 1910 powstaje w Warszawie Towarzystwo Wzajemnej Pomocy byłych Wychowańców Szkół Kaliskich, którego celem było wsparcie niezamożnych absolwentów. Stowarzyszenie to, po dziesięciu latach, zamierzało zakończyć pracę, przetrwało jednak wiele trudnych lat, by w 1923 roku podjąć się wielkiego zadania organizacji zjazdu wychowanków szkół kaliskich. W trakcie Zjazdu nadano szkole imię jej ucznia, wybitnego poety Adama Asnyka. Pierwszy zjazd w odrodzonej ojczyźnie zaszczycił swą obecnością prezydent Rzeczypospolitej i wychowanek kaliskiego gimnazjum, Stanisław Wojciechowski. Po wojnie wielokrotnie próbowano powołać stowarzyszenie wychowanków szkoły, lecz wysiłki te z przyczyn niezależnych od inicjatorów nie zostały uwieńczone powodzeniem. Stworzenie organizacji koleżeńskiej okazało się możliwe dopiero w 1978 r. i to nie jako samodzielnej asocjacji lecz sekcji w ramach Towarzystwa Miłośników Kalisza, w strukturze którego, powstało „Koło Asnykowców”.

Od ponad dwudziestu lat (dopiero w 1990 roku władze umożliwiły formalną rejestrację) asnykowcy realizują wspólne dzieło w Stowarzyszeniu Wychowanków Gimnazjum i Liceum im. Adama Asnyka. Preambuła statutu stanowi, że Stowarzyszenie jest dobrowolnym, społecznym zrzeszeniem osób wyrażających wolę krzewienia i utrzymywania więzi koleżeńskich, solidarności i samopomocy wśród wychowanków Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Asnyka w Kaliszu oraz zainteresowanych działaniem na rzecz Szkoły. Stowarzyszenie nie prowadzi działalności gospodarczej, utrzymuje się ze składek i dobrowolnych wpłat. W ciągu dwudziestu lat zorganizowaliśmy dwadzieścia wystaw prezentujących artystyczny dorobek absolwentów najstarszej kaliskiej szkoły, czterdzieści  spotkań autorskich i wieczorów poetyckich, trzydzieści osiem koncertów i recitali, ponadto organizujemy różnorodne przedsięwzięcia turystyczno-sportowe (rajdy samochodowe, zawody w narciarstwie alpejskim, zawody strzeleckie, spływy kajakowe, górskie wyprawy, wycieczki rowerowe, wycieczki zagraniczne, pełnomorskie rejsy jachtowe). Coroczną mszą wrześniową, w kolejną rocznicę urodzin Adama Asnyka inaugurujemy nowy sezon działalności Stowarzyszenia. Co pięć lat organizujemy zjazdy wychowanków.

Szczególnymi znakami pamięci, dającymi poczucie tożsamości i nierozerwalnej więzi, przekazywanymi teraźniejszym i przyszłym pokoleniom są wydawnictwa, wśród których jaśnieją takie pozycje, jak dwutomowa monografia Szkoła Kaliska, album Kaliszanie, tom Dotknięcie czasu. Listy Asnykowców, książka Mów, niech Cię zobaczę, pięć tomików poezji, 18 edycji biuletynu Asnykowiec. Ufundowaliśmy trzy tablice pamiątkowe, pamięci uczniów poległych w obronie ojczyzny w wojnie bolszewickiej, tablicę zawierającą dzieje szkoły oraz upamiętniającą prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. Od piętnastu lat o życiu Stowarzyszenia informuje własna strona internetowa.

Stowarzyszenie zrzesza blisko pół tysiąca osób z całego kraju, silne są grupy absolwenckie w Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu. Bliski kontakt utrzymują Asnykowcy zamieszkali w Europie, Ameryce i Australii.

Świadectwem uznania dla aktywnej obecności Stowarzyszenia w życiu kulturalno-społecznym Kalisza są liczne wyróżnienia, a wśród nich: Prezydenta Miasta Kalisza w 1991 roku, Wojewody Kaliskiego, Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego (oba w 1994 roku), godność „Zasłużony dla Miasta Kalisza” w 1996 roku, a także – w 2005 roku – ogólnopolska Nagroda im. Aleksandra Patkowskiego. Osiągnięcia i dorobek Stowarzyszenia uznane zostały w 2010 roku przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznaniem Odznaki Honorowej Zasłużony dla Kultury Polskiej. Dzięki inicjatywie oraz rekomendacjom Stowarzyszenia w poczet Honorowych Obywateli Miasta Kalisza zaliczeni zostali Asnykowcy: Józef Garliński, Jan Winczakiewicz, Jan „Ptaszyn” Wróblewski, Henryk Jedwab. Wychowanek szkoły im. Adama Asnyka Witold Jarnutowski oraz jej profesorowie: Krystyna Tustanowska i Franciszek Zaręba zostali wpisani do Księgi Zasłużonych Miasta Kalisza.

XX-lecie, Stowarzyszenie podsumowało wystawą Asnykowcy – Miastu (1990 – 2010), zorganizowaną w Bibliotece Głównej Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Adama Asnyka.

Asnykowska rodzina jest przykładem poszukiwania dróg wyjścia z pustki i zagubienia, które wytwarza wokół nas nowoczesna, multimedial­na cywilizacja XXI wieku. Tworząc swój trochę staroświecki i sentymentalny świat, otwarci na ludzi, zdarzenia i uczucia, Asnykowcy sprawiają, że do swej małej ojczyzny, owej strzeżonej przestrzeni, powracają artyści, intelektualiści, bankowcy, lekarze ciała i duszy – przedstawiciele wielu profesji działający w różnorodnych, często bardzo odległych od Kalisza obszarach. Te właśnie powroty do asnykowskiej wspólnoty stanowią remedium na zło i zagrożenia współczesnego świata oraz stają się swoistą wyprawą po te najgłębsze wartości, które często w nas uśpione czekają na przyjazny, znajomy głos.